Futbolda Ani Ölümler Kalp Kasi Ve Iskelet Kasi Hasari
Bugünü kadar gerek futbol sahalarinda gerekse hali sahalarda yasanan ani ölümler ve kalp krizlerini Erzurumlu Akademisyen ve Futbol Antrenörü Murat Akyüz arastirdi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nde görev yapan Dadas Profesör Akyüz, çalismasinda önemli mesajlar verdi.
Danimarka ile Finlandiya arasinda oynanan 2020 Avrupa Futbol Sampiyonasi B Grubu ilk maçinin 43üncü dakikasinda Danimarkali oyuncu Christian Eriksen, taç çizgisinin yaninda bir anda yere yigilmisti. Tecrübeli oyuncu, saglik ekibinin ilk müdahalesi ve kalp masajinin ardindan sedyeyle soyunma odasina götürülmüstü.
Daha önce de futbol sahalari ile hali sahalarda yasanan futbolcu ölümleri ve kalp krizlerine Akademisyen yaklasimi geldi.
Teknik Direktör Mehmet Altiparmak’in ekibinde yer alan Antrenör ve Prof. Dr. Murat Akyüz futboldaki ani ölümler ve kalp krizleri hakkinda önemli açiklamalarda bulundu.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi görev yapan Basarili Ögretim Görevlisi Prof. Dr. Murat Akyüz, “Futbol oyunu ülkemizde ve dünyada çok sevilen bir brans olmasinin yani sira, insanlari belirli tutkularla ayni duyguda bir araya getirmesi, her yas ve cinsiyete hitap etmesi, kurallarinin kolay uygulanabilir olusu futbolu popüler kilan baslica faktörlerdendir. Taraftarlar için kolay ve eglenceli görünen bu oyun, aslinda karmasik, teknik, taktik, becerinin yaninda fiziksel ve fizyolojik açidan da belirli bir olgunlugu isteyen zor bir branstir. Futbolda fiziksel ve fizyolojik kapasitelerdeki eksiklik sporcularin performanslarinda düsüklüge ve sakatlanma riskine neden olabilir” dedi.
Doping Ve Yanlis Antrenman Ani Ölüm Riskini Artiriyor
Erzurumlu Prof. Dr. Akyüz, sözlerini söyle sürdürdü:
“Futbol aritmik yani düzensiz (aralikli) yüklenmeler ile oynanilan bir oyundur. Futbolda ani ölümlere fiziksel ve fizyolojik açidan bakacak olursak; Kalitsal kalp hastaliklari, Doping, yanlis antrenman yüklenmeleri, yetersiz dinlenme ve beslenme bozukluklarini ani ölüm risk faktörleri arasinda sayabiliriz. Futbol aerobik ve anaerobik enerji sistemlerinin ayni anda kullanildigi, içinde temel motorik özelliklerinde bulundugu (sürat, kuvvet, çabukluk, koordinasyon ve dayaniklilik) teknik, taktik ve becerinin performansa yansitildigi bir spor disiplinidir. Futbolcularin müsabakalarda fiziksel ve fizyolojik özelliklerini optimal düzeye çikarmak için, antrenörlerin maç ve antrenmanlar sirasindaki datalari teknolojik cihazlarla test edip, analizlerini yaparak, sonuçlari dogru degerlendirilip, antrenman programlarini bu çerçevede hazirlamalidirlar.”
Incelenmesi Gereken Fizyolojik Bir Durum
Celal Bayar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Ögretim Görevlilerinden Prof. Dr. Murat Akyüz, “Bir futbol müsabakasindaki bazi parametrelere bakacak olursak; futbolcular maç süresince kostuklari mesafe ortalama olarak olarak 9-11 km civarindadir. Bunun % 20’sini orta ve yüksek siddette kosu, %11’i ise sprint seviyesindedir. Ayni zamanda futbol müsabakasinda ortalama kalp atimi 160/dk -175/dk arasindadir. Tüm bu verilere ek olarak gözden kaçan fakat bir o kadar incelenmesi gereken iki önemli fizyolojik parametre ise kalp kasi ve iskelet kasi hasarlarinin tespitini biyokimyasal testlerle saptamaktir. Antrenörler bu Biyokimyasal verileri okumalari; sporcularin rejenerasyon durumu görmelerine ve antrenman yükünü buna göre hazirlamalarina yardimci olacaktir” dedi.
Prof. Dr. Akyüz daha sonra sunlari kaydetti:
“Saglik açisindan herhangi bir zarari bulunmayan bu testler (CK-mb, Troponin, CK-mm ve miyoglobin) enzimlerinin tespiti ile yapilir. Testin yapilisi çok basit ve pratik olsa da hem TFF’ nin hem de kulüplerin gözünden kaçmistir. Futbolcunun kalp kasi hasarlarinin her maçtan önce bilinmesi ve ona göre koruyucu önlemler alinmasi futbolcularin hayatini kurtaracaktir. Bu sayede saha içindeki dramatik görüntülerle karsilasmamiz daha da azalacaktir. Simdi bir futbol müsabakasi süreci ve sonrasindaki yaptigimiz kalp kasi ve iskelet kasi hasarini tespit ettigimiz çalismaya dikkatli inceleyecek olursak; Arastirmamizda müsabaka öncesinde, maçin devre arasinda, maçin sonunda, maçtan 24 saat, 48 saat ve 72 saat sonra futbolcularin kalp kasi hasarlarini ve iskelet kasi hasarlari tespit edilip, analizleri yapilarak sonuçlari makale haline getirilerek, uluslararasi dergilerde dünyaya duyurmaya çalistik. Bunlardan ilki futbolcunun kalp kasi hasarini gösteren ve kana karisan enzim olarak bilinen KREATIN KINAZ MYOKARD (CK-MB) Tabloyu inceledigimizde müsabaka öncesi 22,24 (U/L) olan kreatin kinaz myokard enzimi maç bitiminde en yüksek seviyesine 44,33 (U/L), maçtan 24 ve 48 saatinde pik seviyelerde oldugu maçtan 3 gün sonra dahi maç öncesi seviyelere düsmedigi görülmektedir. Sezon içerisinde futbol takimlarinin her 3 günde bir maç oynadigini düsünürsek durumun vahameti ortadadir. Kaldi ki buna ek olarak pandemi sürecinde geçirilen covid19 rahatsizligi ve sicakligin etkisi bu verileri daha da artiracaktir.
Diger bir kalp krizi göstergesi parametrelerinden olan TROPONIN enzimine bakacak olursak; Tabloya baktigimizda müsabaka öncesi troponin seviyesi 0,31 (ng/ml) iken müsabakadan sonraki tüm seviyelerin tamami (24 saat, 48 saat ve 72 saat) müsabaka öncesi troponin seviyesinden anlamli bir sekilde yüksek oldugu görülmektedir. Müsabakadan 3 gün sonra dahi olusan hasarlarin toparlanma düzeyine gelmedigi ve bu yüzden 3 gün içerisinde oynanilacak maçin saglik açisindan tehlikesini ortaya koymaktadir. Bu enzimlerin kontrolü futbolcular için hayati öneme sahiptir. Bunun yaninda Antrenörlerin dikkat etmesi gereken konulardan bir digeri ise futbolcularin iskelet kasi hasarinin tespitidir. Bu hasar ayni zamanda sporcularin yorgunluk durumlaridir. Antrenman ve maçlarin fizyolojik ve psikolojik açidan verdigi yorgunlugu saptamak bir sonraki yaptiracagimiz antrenman veya maç hakkinda yol gösterici olacaktir. Günümüz teknolojisinde kullanilan (CPS sistemleri, termal kameralar, dijital palpasyon cihazlari kullanilarak sübjektif hesaplanmayla çalisilan yorgunluk seviyelerinin yaninda daha objektif sekilde ölçecegimiz biyokimyasal kitler kullanilmalidir. Iskelet kasindaki hasari saptayabildigimiz KRIATIN KINAZ skelatal muscle ve Miyoglobin seviyelerini test etmemiz antrenman yükü hakkinda ve sporcunun antrenmana hazir olup olmadigi hakkinda net bilgi verecektir. Geçmiste yaptigimiz bilimsel bir çalismaya bakacak olursak ( Senel ve Akyuz, 2009). Resmi bir futbol müsabakasinda ve sonrasinda olusan kas hasarini asagidaki tablolarda görecegiz; Tabloda bir müsabakada Iskelet Kasi hasarini gösteren parametrelerden KREATIN KINAZ SKELETAL MUSCLE enzimine baktigimizda Müsabaka öncesi CK-MM 145,84 iken müsabakadan sonra 338,39 (U/L) müsabakadan bir gün sonra tam 5 kati civarina çikarak 742,54 (U/L) müsabakadan 2 gün sonra yine pik seviyede görüldügü müsabakadan 3 gün sonra dahi müsabaka öncesi seviyeye gelmedigi görülmektedir.
Bir baska iskelet kasi hasari göstergesi olan ve kana karisan MIYOGLOBIN enzimine baktigimizda Müsabaka öncesi 33,49 (ng/dl) olan miyoglobin müsabakadan sonra en yüksek seviyeye gelerek 256,27 (ng/dl) olmustur. Buda maç içerisindeki yüklenmenin boyutunu göstermektedir. Genel olarak toparlanmasi oksijene bagli olan miyoglobin maçtan bir gün sonra normal seviyesine gelmistir. Uzun lig maratonunda 3-4 günde bir maçin oldugu yogun dönemlerin sonucu olarak; futbolcularin toparlanma için gereken süre fizyolojik ve biyokimyasal parametrelere bakildiginda yetersiz kalmistir. Akut ve kronik yorgunluklarin sonucu olarak sporcularin performanslarinin olumsuz etkilendigi, yaralanma ve sakatliklarin arttigi bu süreçte futbolcularin performanslarini yüksek düzeyde tutabilmek hem de hayati fonksiyonlarinin zarar görmemesi için yukardaki inceledigimiz biyokimyasal testlerin sürekli kontrol edilmesi elzem bir durumdur. Kullanimi çok basit olan ve parmak ucundan alinan kan damlasiyla yapilan bu testler kolay ve kullanislidir. Antrenörler bu parametreleri inceleyerek antrenmanin yükünü fizyolojik olarak görüp buna göre antrenman planlamasini yapmalidir. Bu yüklenmelere maruz kalan sporcular müsabaka veya antrenmandan sonra aktif toparlanma, masaj, beslenme, soguk uygulama ve uyku-uyaniklik periyotlarinin iyi düzenlenmesi ile hem kalp kasi hem de iskelet kasi onarimini optimize edebiliriz.”
Daha önce de futbol sahalari ile hali sahalarda yasanan futbolcu ölümleri ve kalp krizlerine Akademisyen yaklasimi geldi.
Teknik Direktör Mehmet Altiparmak’in ekibinde yer alan Antrenör ve Prof. Dr. Murat Akyüz futboldaki ani ölümler ve kalp krizleri hakkinda önemli açiklamalarda bulundu.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi görev yapan Basarili Ögretim Görevlisi Prof. Dr. Murat Akyüz, “Futbol oyunu ülkemizde ve dünyada çok sevilen bir brans olmasinin yani sira, insanlari belirli tutkularla ayni duyguda bir araya getirmesi, her yas ve cinsiyete hitap etmesi, kurallarinin kolay uygulanabilir olusu futbolu popüler kilan baslica faktörlerdendir. Taraftarlar için kolay ve eglenceli görünen bu oyun, aslinda karmasik, teknik, taktik, becerinin yaninda fiziksel ve fizyolojik açidan da belirli bir olgunlugu isteyen zor bir branstir. Futbolda fiziksel ve fizyolojik kapasitelerdeki eksiklik sporcularin performanslarinda düsüklüge ve sakatlanma riskine neden olabilir” dedi.
Doping Ve Yanlis Antrenman Ani Ölüm Riskini Artiriyor
Erzurumlu Prof. Dr. Akyüz, sözlerini söyle sürdürdü:
“Futbol aritmik yani düzensiz (aralikli) yüklenmeler ile oynanilan bir oyundur. Futbolda ani ölümlere fiziksel ve fizyolojik açidan bakacak olursak; Kalitsal kalp hastaliklari, Doping, yanlis antrenman yüklenmeleri, yetersiz dinlenme ve beslenme bozukluklarini ani ölüm risk faktörleri arasinda sayabiliriz. Futbol aerobik ve anaerobik enerji sistemlerinin ayni anda kullanildigi, içinde temel motorik özelliklerinde bulundugu (sürat, kuvvet, çabukluk, koordinasyon ve dayaniklilik) teknik, taktik ve becerinin performansa yansitildigi bir spor disiplinidir. Futbolcularin müsabakalarda fiziksel ve fizyolojik özelliklerini optimal düzeye çikarmak için, antrenörlerin maç ve antrenmanlar sirasindaki datalari teknolojik cihazlarla test edip, analizlerini yaparak, sonuçlari dogru degerlendirilip, antrenman programlarini bu çerçevede hazirlamalidirlar.”
Incelenmesi Gereken Fizyolojik Bir Durum
Celal Bayar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Ögretim Görevlilerinden Prof. Dr. Murat Akyüz, “Bir futbol müsabakasindaki bazi parametrelere bakacak olursak; futbolcular maç süresince kostuklari mesafe ortalama olarak olarak 9-11 km civarindadir. Bunun % 20’sini orta ve yüksek siddette kosu, %11’i ise sprint seviyesindedir. Ayni zamanda futbol müsabakasinda ortalama kalp atimi 160/dk -175/dk arasindadir. Tüm bu verilere ek olarak gözden kaçan fakat bir o kadar incelenmesi gereken iki önemli fizyolojik parametre ise kalp kasi ve iskelet kasi hasarlarinin tespitini biyokimyasal testlerle saptamaktir. Antrenörler bu Biyokimyasal verileri okumalari; sporcularin rejenerasyon durumu görmelerine ve antrenman yükünü buna göre hazirlamalarina yardimci olacaktir” dedi.
Prof. Dr. Akyüz daha sonra sunlari kaydetti:
“Saglik açisindan herhangi bir zarari bulunmayan bu testler (CK-mb, Troponin, CK-mm ve miyoglobin) enzimlerinin tespiti ile yapilir. Testin yapilisi çok basit ve pratik olsa da hem TFF’ nin hem de kulüplerin gözünden kaçmistir. Futbolcunun kalp kasi hasarlarinin her maçtan önce bilinmesi ve ona göre koruyucu önlemler alinmasi futbolcularin hayatini kurtaracaktir. Bu sayede saha içindeki dramatik görüntülerle karsilasmamiz daha da azalacaktir. Simdi bir futbol müsabakasi süreci ve sonrasindaki yaptigimiz kalp kasi ve iskelet kasi hasarini tespit ettigimiz çalismaya dikkatli inceleyecek olursak; Arastirmamizda müsabaka öncesinde, maçin devre arasinda, maçin sonunda, maçtan 24 saat, 48 saat ve 72 saat sonra futbolcularin kalp kasi hasarlarini ve iskelet kasi hasarlari tespit edilip, analizleri yapilarak sonuçlari makale haline getirilerek, uluslararasi dergilerde dünyaya duyurmaya çalistik. Bunlardan ilki futbolcunun kalp kasi hasarini gösteren ve kana karisan enzim olarak bilinen KREATIN KINAZ MYOKARD (CK-MB) Tabloyu inceledigimizde müsabaka öncesi 22,24 (U/L) olan kreatin kinaz myokard enzimi maç bitiminde en yüksek seviyesine 44,33 (U/L), maçtan 24 ve 48 saatinde pik seviyelerde oldugu maçtan 3 gün sonra dahi maç öncesi seviyelere düsmedigi görülmektedir. Sezon içerisinde futbol takimlarinin her 3 günde bir maç oynadigini düsünürsek durumun vahameti ortadadir. Kaldi ki buna ek olarak pandemi sürecinde geçirilen covid19 rahatsizligi ve sicakligin etkisi bu verileri daha da artiracaktir.
Diger bir kalp krizi göstergesi parametrelerinden olan TROPONIN enzimine bakacak olursak; Tabloya baktigimizda müsabaka öncesi troponin seviyesi 0,31 (ng/ml) iken müsabakadan sonraki tüm seviyelerin tamami (24 saat, 48 saat ve 72 saat) müsabaka öncesi troponin seviyesinden anlamli bir sekilde yüksek oldugu görülmektedir. Müsabakadan 3 gün sonra dahi olusan hasarlarin toparlanma düzeyine gelmedigi ve bu yüzden 3 gün içerisinde oynanilacak maçin saglik açisindan tehlikesini ortaya koymaktadir. Bu enzimlerin kontrolü futbolcular için hayati öneme sahiptir. Bunun yaninda Antrenörlerin dikkat etmesi gereken konulardan bir digeri ise futbolcularin iskelet kasi hasarinin tespitidir. Bu hasar ayni zamanda sporcularin yorgunluk durumlaridir. Antrenman ve maçlarin fizyolojik ve psikolojik açidan verdigi yorgunlugu saptamak bir sonraki yaptiracagimiz antrenman veya maç hakkinda yol gösterici olacaktir. Günümüz teknolojisinde kullanilan (CPS sistemleri, termal kameralar, dijital palpasyon cihazlari kullanilarak sübjektif hesaplanmayla çalisilan yorgunluk seviyelerinin yaninda daha objektif sekilde ölçecegimiz biyokimyasal kitler kullanilmalidir. Iskelet kasindaki hasari saptayabildigimiz KRIATIN KINAZ skelatal muscle ve Miyoglobin seviyelerini test etmemiz antrenman yükü hakkinda ve sporcunun antrenmana hazir olup olmadigi hakkinda net bilgi verecektir. Geçmiste yaptigimiz bilimsel bir çalismaya bakacak olursak ( Senel ve Akyuz, 2009). Resmi bir futbol müsabakasinda ve sonrasinda olusan kas hasarini asagidaki tablolarda görecegiz; Tabloda bir müsabakada Iskelet Kasi hasarini gösteren parametrelerden KREATIN KINAZ SKELETAL MUSCLE enzimine baktigimizda Müsabaka öncesi CK-MM 145,84 iken müsabakadan sonra 338,39 (U/L) müsabakadan bir gün sonra tam 5 kati civarina çikarak 742,54 (U/L) müsabakadan 2 gün sonra yine pik seviyede görüldügü müsabakadan 3 gün sonra dahi müsabaka öncesi seviyeye gelmedigi görülmektedir.
Bir baska iskelet kasi hasari göstergesi olan ve kana karisan MIYOGLOBIN enzimine baktigimizda Müsabaka öncesi 33,49 (ng/dl) olan miyoglobin müsabakadan sonra en yüksek seviyeye gelerek 256,27 (ng/dl) olmustur. Buda maç içerisindeki yüklenmenin boyutunu göstermektedir. Genel olarak toparlanmasi oksijene bagli olan miyoglobin maçtan bir gün sonra normal seviyesine gelmistir. Uzun lig maratonunda 3-4 günde bir maçin oldugu yogun dönemlerin sonucu olarak; futbolcularin toparlanma için gereken süre fizyolojik ve biyokimyasal parametrelere bakildiginda yetersiz kalmistir. Akut ve kronik yorgunluklarin sonucu olarak sporcularin performanslarinin olumsuz etkilendigi, yaralanma ve sakatliklarin arttigi bu süreçte futbolcularin performanslarini yüksek düzeyde tutabilmek hem de hayati fonksiyonlarinin zarar görmemesi için yukardaki inceledigimiz biyokimyasal testlerin sürekli kontrol edilmesi elzem bir durumdur. Kullanimi çok basit olan ve parmak ucundan alinan kan damlasiyla yapilan bu testler kolay ve kullanislidir. Antrenörler bu parametreleri inceleyerek antrenmanin yükünü fizyolojik olarak görüp buna göre antrenman planlamasini yapmalidir. Bu yüklenmelere maruz kalan sporcular müsabaka veya antrenmandan sonra aktif toparlanma, masaj, beslenme, soguk uygulama ve uyku-uyaniklik periyotlarinin iyi düzenlenmesi ile hem kalp kasi hem de iskelet kasi onarimini optimize edebiliriz.”
Kaynak: İHA
