GRAFİKLİ - İran'da Azeri Protestoları
78 milyon nüfusa sahip İran toplumunda yaklaşık 30 milyonluk nüfuslarıyla Fars kökenli İranlılarla birlikte ülkenin en büyük topluluğu konumundaki Azeri Türkleri, zaman zaman İran medyasında çıkan "aşağılayıcı" tavırlar, yaşadıkları yerlerdeki çevresel sorunları devletin görmezden gelmesi ve kendi dillerinde eğitimöğretim gibi taleplerininin karşılanmaması nedeniyle sokaklarda seslerini duyurmaya çalışıyor
İran devlet televizyonunda 6 Kasım’da yayınlanan bir programda ülkedeki Azeri Türkleri, aşağılandıkları gerekçesiyle başta Tebriz olmak üzere Azeri nüfusun yoğun olduğu yerlerde protesto gösterileri düzenlendi.
Olayın ardından İran Radyo Televizyon Genel Müdürü Muhammed Serefraz, yaptığı yazılı açıklamada, Azeri Türklerinden özür diledi. Serefraz, söz konusu programın yayından kaldırıldığını ve bazı yöneticilerin de görevden alındığını bildirdi.
78 milyon nüfusa sahip İran toplumunda yaklaşık 30 milyonluk nüfuslarıyla Fars kökenli İranlılarla birlikte ülkenin en büyük topluluğu konumundaki Azeri Türkleri, ülkede siyaset ve ekonomide etkin konumda olsalar da Azeri Türkçesinin resmi dil olması, kendi dillerinde eğitim-öğretim gibi taleplerininin karşılanmaması nedeniyle zaman zaman İran'daki yönetim sistemiyle sorun yaşıyor.
İran'daki Azeri Türkleri, daha önce de bir çok kez aşağılandıkları gerekçesiyle Tahran yönetimine karşı protesto gösterileri düzenledi.
Bunlardan en önemlisi ise 2006'da yaşanan karikatür kriziydi. Önceki cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde patlak veren karikatür krizi, ülkede geniş çaplı protesto gösterilerine neden oldu.
- Karikatür krizi
12 Mayıs 2006 tarihinde devlete ait "İran" adlı gazetede İran'daki Azeri Türkleri'ni öfkelendiren ve ayaklanmalarına yol açan karikatürde, Azeri Türkleri için "hamamböceği" iması yapılıyordu.
Karikatür ülke çapında protesto gösterilerine yol açarken Azeri Türkleri'nin devlet binalarına saldırması üzerine dönemin cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad hükümeti karikatürist ve editörü gözaltına alarak, gazetenin yayımını durdurdu.
Dönemin İçişleri Bakanı Mustafa Pur Muhammedi ise karikatürü, tüm İran toplumuna yönelik bir aşağılama girişimi olarak niteleyerek, buna müsamaha gösterilemeyeceğini vurguladı.
Tahran yönetimi tarafından atılan adımlara rağmen öfkesi dinmeyen halkın, karikatüre en sert tepkisi Azeri Türkleri'nin yaşadığı en büyük kent olan Doğu Azerbaycan eyaletinin başkenti Tebriz'den geldi.
İran hükümeti ise protestoların şiddetlenmesinden sonra gösterileri "sadece karikatüre karşı bir protesto değil, hükümete karşı bir kışkırtma hareketi" olarak niteleyerek, gösterilere sert bir şekilde müdahale etti.
Bir kaç gün süren protesto gösterileri onlarca kişinin ölümü ve yaralanmasına neden oldu.
- Urumiye Gölü'nün kurumasına karşı eyleme geçilmemesi halkı kızdırdı
İran'ın kuzeybatısında Batı Azerbaycan eyaleti ile Doğu Azerbaycan eyaleti arasında bulunan ve dünyanın en büyük ikinci tuz gölü olarak bilinen Urumiye Gölü'nün, kuraklık ve "hatalı tarım politikalarıyla" kuruması ve kuruyan göldeki tuzun rüzgarın etkisiyle etrafa savrulması tarım ve hayvancılığa büyük zarar vermeye başlayınca büyük bir bölümü tarım ve hayvancılıkla geçinen bölge halkı tepki gösterdi.
Gölün kurumasını engelleyecek girişimlerde de bulunmayan hükümete karşı öfkelenen Azeri Türkleri, Ağustos 2011'de kitlesel eylemler düzenlendi.
Halkın tepkisi ve bazı milletvekillerinin konuyu meclisin gündemine taşımasıyla olaya kayıtsız kalmayan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de seçim sürecinde Urumiye Gölü'nü kurtarma vaadinde bulundu.
Ruhani, göreve geldikten sonra "Urumiye Gölü'nü Kurtarma Komisyonu" oluşturarak, gölün kurtarılması için çalışmalar yaptı ancak halen Urumiye Gölü'nün yüzde 90'ından fazlası kurumuş durumda.
- Tebriz ekibi Traktör Sazi'nin "şampiyonluğu engellendi" düşüncesi
İran Süper Ligi'nde mücadele eden Tebriz'in futbol takımlarından Traktör Sazi'nin, mayısta Neft Tahran takımıyla 16 Mayıs'ta oynadığı şampiyonluk karşılaşmasında durum 3-1 Tebriz ekibinin lehineyken maçın bitmesine 20 dakika kala stadyumda Traktör Sazi'nin şampiyonluk yolundaki rakibi Sepahan takımının maçının berabere sonuçlandığına dair yapılan yanlış anons üzerine Traktör takımı 3-1 önde götürdüğü karşılaşmadan 3-3'lük beraberlikle ayrıldı.
Traktör Sazi futbolcuları, oyuncuları ve taraftarları şampiyon olduklarını sanarak kutlamalara başladı ancak aradan birkaç dakika geçince şampiyonluğu aslında İsfahan ekibi Sepahan takımının kazandığı anlaşıldı.
Sepahan'ın maçı kazandığı ve şampiyon olduğu anons edilince saha içinde sevinç gösterilerinde bulunan taraftarların bazıları şampiyon olmalarının engellendiği düşüncesiyle öfkelerine hakim olamayınca stadyumda olaylar çıktı. Tribündeki koltuklar ve çöp tenekeleri sahaya fırlatıldı.Sahaya giren polis ve emniyet kuvvetleri olaylara sert müdahale etti.
Tebriz ekibinin Portekizli teknik direktörü Toni Oliveira, maç sonunda yanlış anonsa tepki göstererek, "Kandırıldık" dedi.
Olaylar, başta Tebriz olmak üzere Azeri nüfusun yoğun olduğu kentlerde protesto gösterilerine dönüştü.
Uzmanlar, İranlı Azerilerin tepkilerinin arka planında Azeri toplumunun elde edemediği siyasi ve kültürel taleplerinin olduğu görüşünü paylaşıyor. Azerilerin, mevcut siyasal ve hukuksal sınırlar içinde kimliklerine ve haklarına sahip çıkmak üzere çeşitli fırsatları barışçıl metotlarla değerlendirdiği yorumları yapılıyor.
Olayın ardından İran Radyo Televizyon Genel Müdürü Muhammed Serefraz, yaptığı yazılı açıklamada, Azeri Türklerinden özür diledi. Serefraz, söz konusu programın yayından kaldırıldığını ve bazı yöneticilerin de görevden alındığını bildirdi.
78 milyon nüfusa sahip İran toplumunda yaklaşık 30 milyonluk nüfuslarıyla Fars kökenli İranlılarla birlikte ülkenin en büyük topluluğu konumundaki Azeri Türkleri, ülkede siyaset ve ekonomide etkin konumda olsalar da Azeri Türkçesinin resmi dil olması, kendi dillerinde eğitim-öğretim gibi taleplerininin karşılanmaması nedeniyle zaman zaman İran'daki yönetim sistemiyle sorun yaşıyor.
İran'daki Azeri Türkleri, daha önce de bir çok kez aşağılandıkları gerekçesiyle Tahran yönetimine karşı protesto gösterileri düzenledi.
Bunlardan en önemlisi ise 2006'da yaşanan karikatür kriziydi. Önceki cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde patlak veren karikatür krizi, ülkede geniş çaplı protesto gösterilerine neden oldu.
- Karikatür krizi
12 Mayıs 2006 tarihinde devlete ait "İran" adlı gazetede İran'daki Azeri Türkleri'ni öfkelendiren ve ayaklanmalarına yol açan karikatürde, Azeri Türkleri için "hamamböceği" iması yapılıyordu.
Karikatür ülke çapında protesto gösterilerine yol açarken Azeri Türkleri'nin devlet binalarına saldırması üzerine dönemin cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad hükümeti karikatürist ve editörü gözaltına alarak, gazetenin yayımını durdurdu.
Dönemin İçişleri Bakanı Mustafa Pur Muhammedi ise karikatürü, tüm İran toplumuna yönelik bir aşağılama girişimi olarak niteleyerek, buna müsamaha gösterilemeyeceğini vurguladı.
Tahran yönetimi tarafından atılan adımlara rağmen öfkesi dinmeyen halkın, karikatüre en sert tepkisi Azeri Türkleri'nin yaşadığı en büyük kent olan Doğu Azerbaycan eyaletinin başkenti Tebriz'den geldi.
İran hükümeti ise protestoların şiddetlenmesinden sonra gösterileri "sadece karikatüre karşı bir protesto değil, hükümete karşı bir kışkırtma hareketi" olarak niteleyerek, gösterilere sert bir şekilde müdahale etti.
Bir kaç gün süren protesto gösterileri onlarca kişinin ölümü ve yaralanmasına neden oldu.
- Urumiye Gölü'nün kurumasına karşı eyleme geçilmemesi halkı kızdırdı
İran'ın kuzeybatısında Batı Azerbaycan eyaleti ile Doğu Azerbaycan eyaleti arasında bulunan ve dünyanın en büyük ikinci tuz gölü olarak bilinen Urumiye Gölü'nün, kuraklık ve "hatalı tarım politikalarıyla" kuruması ve kuruyan göldeki tuzun rüzgarın etkisiyle etrafa savrulması tarım ve hayvancılığa büyük zarar vermeye başlayınca büyük bir bölümü tarım ve hayvancılıkla geçinen bölge halkı tepki gösterdi.
Gölün kurumasını engelleyecek girişimlerde de bulunmayan hükümete karşı öfkelenen Azeri Türkleri, Ağustos 2011'de kitlesel eylemler düzenlendi.
Halkın tepkisi ve bazı milletvekillerinin konuyu meclisin gündemine taşımasıyla olaya kayıtsız kalmayan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de seçim sürecinde Urumiye Gölü'nü kurtarma vaadinde bulundu.
Ruhani, göreve geldikten sonra "Urumiye Gölü'nü Kurtarma Komisyonu" oluşturarak, gölün kurtarılması için çalışmalar yaptı ancak halen Urumiye Gölü'nün yüzde 90'ından fazlası kurumuş durumda.
- Tebriz ekibi Traktör Sazi'nin "şampiyonluğu engellendi" düşüncesi
İran Süper Ligi'nde mücadele eden Tebriz'in futbol takımlarından Traktör Sazi'nin, mayısta Neft Tahran takımıyla 16 Mayıs'ta oynadığı şampiyonluk karşılaşmasında durum 3-1 Tebriz ekibinin lehineyken maçın bitmesine 20 dakika kala stadyumda Traktör Sazi'nin şampiyonluk yolundaki rakibi Sepahan takımının maçının berabere sonuçlandığına dair yapılan yanlış anons üzerine Traktör takımı 3-1 önde götürdüğü karşılaşmadan 3-3'lük beraberlikle ayrıldı.
Traktör Sazi futbolcuları, oyuncuları ve taraftarları şampiyon olduklarını sanarak kutlamalara başladı ancak aradan birkaç dakika geçince şampiyonluğu aslında İsfahan ekibi Sepahan takımının kazandığı anlaşıldı.
Sepahan'ın maçı kazandığı ve şampiyon olduğu anons edilince saha içinde sevinç gösterilerinde bulunan taraftarların bazıları şampiyon olmalarının engellendiği düşüncesiyle öfkelerine hakim olamayınca stadyumda olaylar çıktı. Tribündeki koltuklar ve çöp tenekeleri sahaya fırlatıldı.Sahaya giren polis ve emniyet kuvvetleri olaylara sert müdahale etti.
Tebriz ekibinin Portekizli teknik direktörü Toni Oliveira, maç sonunda yanlış anonsa tepki göstererek, "Kandırıldık" dedi.
Olaylar, başta Tebriz olmak üzere Azeri nüfusun yoğun olduğu kentlerde protesto gösterilerine dönüştü.
Uzmanlar, İranlı Azerilerin tepkilerinin arka planında Azeri toplumunun elde edemediği siyasi ve kültürel taleplerinin olduğu görüşünü paylaşıyor. Azerilerin, mevcut siyasal ve hukuksal sınırlar içinde kimliklerine ve haklarına sahip çıkmak üzere çeşitli fırsatları barışçıl metotlarla değerlendirdiği yorumları yapılıyor.
Kaynak: AA
